“Không ai muốn kiện cáo làm gì các chú ơi. Nhưng tôi quyết đòi lại những gì hợp pháp của mình. 20 năm chứ hơn nữa tôi vẫn theo kiện”. Đó là chia sẻ của lão nông 78 tuổi Trần Hữu Sỹ (ngụ Ấp 2, xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai).
Đơn phương chấm dứt hợp đồng
Với quyết tâm “đòi lại những gì hợp pháp của mình”, gia đình ông Sỹ đã bán hết gia sản để theo đuổi vụ kiện dân sự kéo dài đến gần 20 năm. Tuy chưa có hồi kết, nhưng ông vẫn luôn đặt niềm tin vào công lý.
Theo hồ sơ thể hiện, năm 1992, ông Trần Hữu Sỹ ký hợp đồng với Trung tâm Dịch vụ Du lịch thuộc Lâm trường Mã Đà (huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai) để thuê khoán bảo vệ, đầu tư nuôi trồng và khai thác thủy sản hồ vườn ươm với diện tích 27ha. 3 năm sau, trung tâm này giải thể, ông Sỹ lại ký tiếp “Hợp đồng nhận khoán hồ vườn ươm” với Lâm trường Mã Đà.
Hợp đồng bắt đầu từ ngày 1/5/1995, thời hạn 20 năm, mỗi năm ông Sỹ phải đóng tiền thuê 5 triệu đồng, định kỳ 5 năm hai bên sẽ phải ngồi lại để xem xét sự thay đổi, điều chỉnh.
Ông Sỹ trao đổi với phóng viên.
Đáng chú ý, trong giai đoạn từ năm 1995 đến năm 1997, ngoài đầu tư cải tạo hồ với tổng số tiền hơn 1,37 tỷ đồng, ông Sỹ còn thả hơn 3 triệu con cá bột và 650kg cá thịt…
Mọi việc cứ thế diễn ra bình thường, tuy nhiên vào năm 1998, Lâm trường Mã Đà yêu cầu ông Sỹ thu hoạch cá nhưng không cho tát cạn để giữ nước phòng chống cháy rừng, đồng thời không cho thả cá nữa để thanh lý hợp đồng và yêu cầu nộp tiền thuê hồ còn thiếu là 5 triệu đồng.
Đến tháng 6/2000, Lâm trường đơn phương thanh lý hợp đồng để tổ chức đấu thầu và cho Trường Bồi dưỡng nghiệp vụ Công an TP HCM thuê hồ với giá 75 triệu đồng/năm. Bản thanh lý hợp đồng do vợ ông Sỹ là bà Trần Thị Điểm ký.
Quá bức xúc, ông Sỹ khởi kiện Lâm trường Mã Đà ra tòa yêu cầu bồi thường khoản tiền đã đầu tư nêu trên và lãi suất theo quy định của pháp luật.
Và hành trình 20 năm kiện tụng bắt đầu.
20 năm, 6 bản án và còn hơn nữa
Ngày 29/8/2003, TAND huyện Vĩnh Cửu xét xử sơ thẩm và tuyên Lâm trường Mã Đà phải bồi thường cho ông Sỹ các khoản chi phí là hơn 906 triệu đồng, trong đó có cả lãi suất ngân hàng. Riêng lượng cá và loại cá được tính theo thời điểm giá năm 1997-1998 là 110 triệu đồng.
Ngày 8/6/2004, TAND tỉnh Đồng Nai xét xử phúc thẩm và quyết định hủy toàn bộ bản án sơ thẩm, giao hồ sơ lại cho TAND huyện Vĩnh Cửu điều tra, giải quyết theo thủ tục chung vì còn rất nhiều vấn đề chưa được làm rõ.
Ông Sỹ đã cải tạo hồ, đầu tư nuôi trồng với diện tích 27ha nhưng thành quả nhận được không thỏa đáng.
Hơn 2 năm sau, ngày 18/9/2006, TAND huyện Vĩnh Cửu mở phiên tòa sơ thẩm lần 2. Theo quan điểm của Tòa thì ông Sỹ đòi bồi thường số tiền hơn 1,37 tỷ đồng nhưng không có hóa đơn, chứng từ hoặc hợp đồng thuê mướn nhân công, máy móc… Tuy nhiên, thực tế ông Sỹ có đầu tư cải tạo, thả cá giống, thuê nhân công, do đó cần xem xét tính toán thực tế theo cung cấp của cơ quan chuyên môn gồm: Chi phí đắp đập và tát cạn hồ do Công ty Tư vấn Xây dựng Đồng Nai cung cấp theo thời điểm năm 2006 là 630 triệu đồng. Từ căn cứ trên, bản án sơ thẩm tuyên buộc Khu Bảo tồn thiên nhiên và di tích Vĩnh Cửu (Lâm trường trước đây) phải bồi thường cho ông Sỹ 630 triệu đồng.
Ngày 20/9/2007, TAND tỉnh Đồng Nai xét xử lại theo đơn kháng cáo của nguyên đơn và bị đơn. Lần này, Tòa phúc thẩm vẫn căn cứ vào tính toán của Công ty Tư vấn Xây dựng Đồng Nai, giữ nguyên mức bồi thường như phiên tòa sơ thẩm.
Không đồng ý, ông Sỹ làm đơn gửi Viện KSND Tối cao và TAND Tối cao.
Gần 3 năm sau, ngày 17/9/2010, Viện KSND Tối cao có quyết định kháng nghị, hủy cả 2 bản án sơ thẩm và phúc thẩm trước đó của TAND huyện Vĩnh Cửu và TAND tỉnh Đồng Nai.
Sau đó ngày 17/12/2010, Tòa Dân sự TAND Tối cao mở phiên tòa Giám đốc thẩm, quyết định chấp nhận kháng nghị trên của Viện KSND Tối cao, hủy 2 bản án sơ thẩm và phúc thẩm, giao hồ sơ vụ án lại cho TAND huyện Vĩnh Cửu xét xử lại.
Theo quyết định Giám đốc thẩm, các cấp tòa trước căn cứ vào bảng dự toán của Công ty Tư vấn Xây dựng Đồng Nai cung cấp gồm chi phí: Đắp đập và bơm nước ra khỏi lòng hồ theo số liệu năm 2006 để bồi thường cho ông Sỹ hơn 630 triệu đồng là không chính xác.
Ngoài ra, quyết định trên cũng nêu rõ, theo ông Sỹ, ông còn phải bỏ chi phí ra để dọn chà, gốc cây, lấp hố bom, san phẳng 27ha lòng hồ là 275 triệu đồng; Thả 3 triệu con cá bột và 650kg cá thịt nhưng chưa được thu hoạch, cộng những khoản chi phí khác như: Mua thức ăn cho cá, làm 4 lán trông cá, mua đường ống và máy bơm nước, do đó ông Sỹ yêu cầu được Lâm trường thanh toán. Đó là những khoản chưa được hai cấp tòa xem xét là chưa đảm bảo quyền lợi của đương sự.
Luật sư cho rằng việc TAND huyện Vĩnh Cửu không xem xét hoàn trả tiền mua cá là đi ngược lại với quan điểm của TAND Tối cao.
Sau quyết định Giám đốc thẩm, mãi đến gần 9 năm sau, ngày 3/10/2019, TAND huyện Vĩnh Cửu mới xét xử sơ thẩm lại và tuyên Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai (Lâm trường cũ - PV) phải hoàn trả cho ông Sỹ hơn 1,2 tỷ đồng. Theo bản án, do việc chấm dứt hợp đồng không phải lỗi của Lâm trường trước đây nên bị đơn không phải chịu tiền lãi.
Về yêu cầu hoàn trả số tiền thả 3 triệu con cá bột, 650kg cá thịt,… Tòa cho rằng, vì thời điểm mua cá, ông Sỹ không có hóa đơn mua bán, việc ươm cá bột thành cá con tỷ lệ hao hụt bao nhiêu? Thời điểm thả cá không thông báo cho Lâm trường biết nên không có căn cứ để hoàn trả tiền mua cá…
Tòa “đánh đố” đương sự
Liên quan vụ việc, sau khi nghiên cứu hồ sơ, Luật sư Trần Đình Dũng (Công ty Luật TNHH MTV Đông Pháp, thuộc Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng: Việc TAND huyện Vĩnh Cửu không xem xét hoàn trả tiền mua cá là đi ngược lại với quan điểm của TAND Tối cao. Đồng thời, trong vụ án này, ngay khi làm đơn khởi kiện, ông Trần Hữu Sỹ đã yêu cầu trả lãi suất theo ngân hàng, nhưng Tòa không xem xét là thiếu sót.
Theo đó, nghĩa vụ thanh toán số tiền hoàn trả cho ông Sỹ phải thực hiện sau khi hai bên dừng hợp đồng từ năm 2000, nhưng từ đó đến nay bị đơn vẫn chưa thanh toán cho nguyên đơn nên phải có trách nhiệm bồi thường lãi suất. Tòa án cấp sơ thẩm không tính toán khoản tiền này cho nguyên đơn là đã tước đi quyền lợi chính đáng của nguyên đơn.
Lâm trường Mã Đà nay là Khu Bảo tồn thiên nhiên – văn hóa Đồng Nai.
Cũng theo Luật sư Trần Đình Dũng, về việc tính số tiền cá, tại phiên tòa sơ thẩm ngày 3/10/2019, đại diện Viện KSND huyện Vĩnh Cửu cũng đưa ra quan điểm cho rằng, cần phải xem xét các mặt tổng thể như: Tổng số tiền ông Sỹ đầu tư vào cải tạo hồ nuôi cá là bao nhiêu? Mua cá giống của ai? Trong thời gian nào? Số lượng bao nhiêu? Mật độ chủng loại cá thả thế nào? Lượng thức ăn nuôi cá là gì, mua ở đâu?Ai là người chăm sóc cá? Kết quả chăm sóc cá như thế nào? Xác định tỷ lệ hao hụt cá là bao nhiêu? Trọng lượng các loại cá như thế nào? Căn cứ để xác định trọng lượng cá và giá thành là bao nhiêu?... Theo quan điểm của đại diện Viện Kiểm sát thì Tòa đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong xác minh, thu thập chứng cứ.
Bởi theo hồ sơ vụ án có xác nhận của Trại sản xuất và bán sỉ - lẻ các loại cá giống Bàu Cá 2 là vào năm 1997 đã bán cho ông Trần Hữu Sỹ 650kg cá với giá 25 triệu đồng; Trại cá giống Bình An (Thị xã Dĩ An, Bình Dương) bán cho ông Sỹ 3 triệu con có bột với giá 4,5 triệu đồng. Thế nhưng, khi đưa ra phán quyết, Tòa sơ thẩm cho rằng cần phải có hóa đơn mua bán thì mới có căn cứ để xem xét.
Theo quan điểm của Luật sư Trần Đình Dũng và nhiều chuyên gia pháp lý, việc yêu cầu phải có hóa đơn cho một giao dịch cách đây 22 năm thì không khác nào Tòa đang đánh đố đương sự.
Hiện vụ kiện đang được TAND tỉnh Đồng Nai thụ lý giải quyết theo trình tự phúc thẩm.
Pháp luật Plus sẽ tiếp tục thông tin về vụ việc.
Pháp luật/ Khánh Ngọc - Cao Hoành
